>> HOMEpage

Suffridus Petrus aan Granvelle 1579

Bron: tweedegraads fotocopie (aan rechterzijde niet 100%) d.d. 24-6-1992 van afschrift (met enkele hiaten) door N.N. in collectie J.J. Kalma in het Fries Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te Leeuwarden
origineel in Cod. Vatic. lat. 6216 fol. 368ff.
Internetuitgave: M.H.H. Engels, juni 2025

[1]
Illustrissimo Principi et Reverendissimo Praesuli Antonio Perrenotto Card. Granvellano Arch. Mechliniensi Regiae Cath. Maiestatis Consiliario supremo Domino et Maecenati suo summa observantia colendo
Madrid.

S. P. Illustrissime Domine literas tuas idibus septembris ex scoriaco datas D. Gregorius Tegnagel quinto die octobris hic mihi reddidit, quae fuerunt eo nomine mihi gratiores, quod ex his intelligeram te non modo prosperum rerum mearum zurcessum? accipere animo libenti, sed etiam ad eundem subsidio tuo adiuvandum at promovendum esse paratum: quemquam igitur non temere literis petacibus? te interpellaturas fuerim tamen cum ultro me huc invitare videaris, equidem constitui his iam aliquid abs te petere, sed eius generis, quod ut mihi utile, Ecclesiae catholicae necessarium, ita tibi nec damnosum nec molestum, nomini autem tuo cum primis honorificum futurum sit. Quod perinde ut intelligas quid sit, paucis explicabo. Tomi Conciliorum hactenus nec pleni, nec sinceri extant. Cum tam ex graecis quam ex latinis multa adhuc ad eorum complementun desiderentur et ea ipsa quae in hominum manibus versantur, pleraqne vel ex graecis infeliciter translata, vel mendis foe?dissimis contaminata sint. Ex omnibus enim Graecorum Conciliis ad hunc usque diem non nisi quatuordecim tantum extant excusa quae ipsa post veterem translationem a Gent. deructo? melius quidem sed ita tamen versa sunt, ut infinitis in locis genuinum Concilii sensum desideras. Latinos Conciliorum tomos post Crabbium multis quidem adiectis auxit Lanxsurius? sed ut errata vetera non plane sustulit, ita et pluriama ipse
[2]
commisit nova sicuti plane videt quisquis a musis non prorsus alienus est. Multi certe viri pii ac docti graviter conqueruntur. In his igitur ut et defectus suppleantur, et errata corrigantur non una de causa ecclesiae interest. Primum enim, cum Pontificia sanctitas pro paterna sua erga ecclesiasticam hierarchiam curam ad gratianum emendandum eruditos tam sollicite exuscitet inanis horum conatus omnis erit, nisi conciliorum acta genuinae suae integritati antea fuerint restituta, cum illius decreta ex his, velut ex suis fontibus potissimum dependeant. Deinde cum horum temporum sectae pleraeque non tam recens iam natae quam velut? post liminio quodam revocatae sint non aliunde retunduntur efficacius, quam ex hisce Conciliis, guorum acta docent, guibus argumentis ob? confutatae sint: His igitur Conciliorum actis ex graeco in latinum transferendis diligentius, augendis item et emaculandis Illustrissime domine, nisi jam alteri hoc negocii demandatum sit, equidem me praefico? velim: Hec vereor apud te quidem, ne si me ad id quod propono auscipiendum praestandumque satis idoneum esse asseram temeritatis aut arrogantiae notam incursurus sim, cum nihil petam, quod vel extra limites professionis meae consistat?, vel a me per multos annos versatum tractatumque non sit. Graecas enim literas, quos pene cum lacte matris imbibi compluribus annis in diversos universitatibus tum publice tum privatim ex professo docui. Multa etiam ex graecis tam prophanis tum sacris latina reddidi, quae ut a me edita sunt, ita passim recuduntur. Etiam Patres Mechlinenses Dioeceses ante aliquot annos in provinciali Synodo Lovanii unamini consensu mihi scriptores ecclesiasticos graecos de integro vertendos committere decreverant qui vel ab imperitis inepte vel ab haereticis perverse translati sunt, nisi propositum eorum obiecta quaedam impedimenta distulissent. Cuius rei non ignarus est Dominus Ruraemundensis, qui ut ibi tum praesens interfuit, ita et edita et non edita quae verti son paveo? vidit, et ad Dionisium Areopagitam eiusque graecos interpretes transferendos in quibus iam versor non unis literis me exhortatus est. Concilia vero, quae habere potui non oscitanter evolui? propter decretum gratiam et reliquum iuris Pontificii corpus, quae ut ad professionem meam directe pertinent, ita sine cog-
[3]
nitione istorum recte explicari nequeunt. Ad hoc igitur opus si mea opus alioqui idonea reputabitur Illustrissime Princeps, velim existimes me ad tantam molem ad quam plurium coniunctae manus requiruntur vel solum, vel sine iusto auxilio esse acsessurum. ... enim hic et alii complures, quos mihi in hoc opere socios adiungere possim et in primis vir praestantissimus M. Gerardus Rodolphi Gratiensis qui ut utriusque linguae et omnium disciplinarum scientia instructissimus, ita etiam in proposita hac palaestra et quidem dn. Praeside Viglio p. m. hortante diu multumque versatus est. Cuius ut de alios rebus alii complures utilissimi tractatus, ita etiam de formatis literis in ecclesia primitiva usitatis apud Gratianum et alios misere confusis et a nemine iam satis intellectis praeclarum opus propediem in lucem proditurum est. Quo etiam authore Hadrianus Ecclstitur? mathematicus Lovaniensis post obitum Gemmae atque fransardi? intercedente universitate curam perpetui calendarii conficiendi suscepit et in is? absolvendo operam suam hic per eundem coram legato Apostolico Pontificiae sanctitati promisit. Vides Illustrissime Princeps opus ipsum quod urgemus ecclesiae universae cum primis utile esse ac necessarium. Vides nos ad id suscipiendum, ut non prorsus idoneo sicuti spero, ita plene promptos atque paratos esse. Restat iam ut dicam quid a tua celsitudine practari nobis cupiam. Hoc autem illud est, ut et libris ad opus necesariis et stipendiis ad opera idoneis instruamur. Quod utrumque efficere tua celsitudo facillimum forte arbitror. Nam quod ad libros tam latinos quam graecos attinet, vidi hic exemplar literarum Antonii Augustini Ilerdensis Episcopi, quas ille ante menses aliquot ad ... scripsit quem defunctum ignorabat, quibus eum ad novam conciliorum editionem cohortatur, et cum alia subsidia, tum etiam librorum hui? pertinentiam? copia se transmissurum liberalissime promittit. Quos ille proinde non gravatim nobis impartiret si vel imo tantum verbo abs te moneatur. Idem et alii etiam complures tum in Hispania tum in Italia tuo hortatu libenter facturi sint, qui vetustes codicibus abundant, modo intelligant, rem tantam serio ac digne tractari. Stipendium vero in rem tanti momenti, vel a sanctissimo Papa vel a Rege Catholico ut decernatur curare tuae celsitudini nequaquam difficile futurum est, cum et ipsum negotium temporibus hisce Religionis ergo ec-
[4]
clesiae maxime ex usu futurum sit et authoritas tua apud utrumque Principem valeat quam plurima. Hec vero aliquid magis convenire queat personae tuae, quam si id operam des, ut Regis Catholici patrimoniale Belgium cuius te summum patronum semper praedicarunt omnes boni, non modo consiliis dandis, sed etiam his atque huiusmodi scriptis edendis iuves, quibus illi confundi et retundi possint, quorum perversa doctrina nec Regi, nec Pontifici nec Christo locum amplius ullum in Belgio reliquum factura videtur, nisi omnibus modis occurratur. Haec autem, quae dixi Princeps illustris non mihi tantum, sed et multis aliis viris bonis in Belgio profuges, et hic meliora expectantibus effectu dignissima esse videnter. Qui quidem sicuti mihi benevoli, tibi dediti, Regi fideles, Religioni catholicae addicti maxime sunt, ita hoc negotium mihi recte committi abs te commodissime proponi, a Rege impetrari facillime posse censent, nec dubitant quin Rex qui tuendae fidei catholicae gratia, tantos in gerendo bello, tantos in fundandis pastorum seminariis sumptus facit, aliquos etiam in hoc opus tam frugiferum tamque necessarium libenter facturus est. Hoc igitur si tua intercessione impetravero Illustrissime Princeps, equidem eam operam Deo adiuvante hic nauturus sum, ut et ecclesiae Catholicae et sanctitati Pontificiae et maiestati Regiae et celsitudini tuae abunde satisfactum esse dicturi sint omnes eruditi ac pii. Sin autem id fieri non poterit, quaeso ne iniquo animo petitionem hanc meam accipias utrumque autem occiderit alea, verbo saltem uno rescribere digneris, quid nobis expectandum sit.
Deus Optimus Maximus Illustrissimae Celsitudinem tuam diu incolumem conservare et in dies in maius ac melius augere dignetur. Coloniae ex Bursa Coronarum id. octobr. anno 1579.
Illustriss. celsitud. tuae
deditiss. famulus
Suffridus Petrus Leovard. U.J.C.
Een vertaling
Aan de Doorluchtige Vorst en Zeer Eerwaarde Prelaat Antoine Perrenot, Kardinaal van Granvelle, Aartsbisschop van Mechelen, Opperste Raadsheer van Zijne Katholieke Majesteit, mijn Heer en Beschermer, die ik met de grootste eerbied bejegen.
Madrid.

Gegroet, Doorluchtige Heer. Uw brief, gedateerd op de idus van september vanuit het Escoriaal, heeft de heer Gregorius Tegnagel mij hier op de vijfde oktober overhandigd. Deze brief was mij des te welkom omdat ik eruit kon opmaken dat u niet alleen met welwillende belangstelling mijn succes in Zürich hebt ontvangen, maar ook bereid bent mij daarin met uw steun verder te helpen en te bevorderen. Hoewel ik u normaal niet lichtvaardig met brieven zou lastigvallen, heb ik nu, aangezien u mij uitnodigt dit te doen, besloten u hieromtrent iets te vragen. Het betreft echter iets dat niet alleen nuttig voor mij en noodzakelijk voor de Katholieke Kerk is, maar ook noch schadelijk noch lastig voor u, en dat vooral eer zal brengen aan uw naam. Om u te laten begrijpen wat dit inhoudt, zal ik het kort uitleggen.
De tot nu toe verschenen delen van de Concilies zijn noch volledig, noch betrouwbaar. Er ontbreken nog veel Griekse en Latijnse teksten om ze te completeren, en zelfs de teksten die wel circuleren zijn vaak slecht uit het Grieks vertaald of bezaaid met schandelijke fouten. Van alle Griekse concilies zijn tot op heden slechts veertien gedrukt, die zelf na de oude vertaling door Gen... weliswaar verbeterd zijn, maar toch zo vertaald dat men op talloze plaatsen de oorspronkelijke betekenis van het concilie mist. De Latijnse delen van de concilies zijn na Crabbe door Lanspergius uitgebreid met veel toevoegingen, maar hoewel hij de oude fouten niet geheel heeft weggewerkt, heeft hij zelf ook vele nieuwe gemaakt, zoals iedereen die niet helemaal onwetend is duidelijk kan zien. Vele vrome en geleerde mannen beklagen zich hier terecht over.
Het is om verschillende redenen van belang voor de Kerk dat deze tekorten worden aangevuld en deze fouten worden gecorrigeerd. Ten eerste, aangezien Zijne Heiligheid de Paus uit vaderlijke zorg voor de kerkelijke hiërarchie zo ijverig geleerden aanzet om Gratianus te verbeteren, zal al hun moeite tevergeefs zijn als niet eerst de handelingen van de concilies in hun oorspronkelijke zuiverheid zijn hersteld, aangezien zijn decreten vooral hierop, als hun voornaamste bronnen, steunen. Ten tweede, aangezien de meeste sekten van deze tijd niet zozeer nieuw ontstaan zijn, maar als het ware na verbanning teruggeroepen, kunnen ze nergens effectiever worden weerlegd dan uit deze concilies, waarvan de handelingen laten zien met welke argumenten ze destijds zijn weerlegd.
Daarom, Doorluchtige Heer, tenzij dit werk al aan een ander is toevertrouwd, stel ik mijzelf beschikbaar voor het zorgvuldiger vertalen van deze conciliehandelingen uit het Grieks in het Latijn, alsmede voor het aanvullen en zuiveren ervan. Ik zou willen: Toch vrees ik bij u dat, als ik zou beweren voldoende geschikt te zijn om wat ik voorstel te ondernemen en uit te voeren, ik het verwijt van overmoed of hoogmoed zou riskeren, terwijl ik niets vraag dat buiten de grenzen van mijn vakgebied valt of wat ik niet gedurende vele jaren heb beoefend en behandeld. Want de Griekse letteren, die ik vrijwel met moedermelk heb opgedronken, heb ik vele jaren aan verschillende universiteiten zowel publiekelijk als privé professioneel onderwezen. Veel heb ik ook uit het Grieks, zowel profaan als sacraal, in het Latijn vertaald, welke werken niet alleen door mij zijn uitgegeven, maar ook wijdverspreid herdrukt worden. Zelfs hebben de Paters van Mechelen in hun bisdom enkele jaren geleden tijdens een provinciale synode in Leuven unaniem besloten mij de taak toe te vertrouwen om de Griekse kerkelijke schrijvers, die ofwel door onkundigen slecht of door ketters verdraaid zijn vertaald, geheel opnieuw te vertalen—ware het niet dat bepaalde obstakels hun voornemen hebben vertraagd. Van deze zaak is de Heer van Roermond niet onkundig, die daar toen aanwezig was, en zowel gepubliceerde als ongepubliceerde werken die ik vertaald heb, heeft gezien, en mij met meer dan één brief heeft aangespoord om Dionysius de Areopagiet en zijn Griekse commentatoren te vertalen, waarmee ik nu bezig ben. De concilies, die ik kon bemachtigen, heb ik niet achteloos doorgenomen, evenmin het Decreet van Gratianus en het overige corpus van pauselijk recht, die, hoewel ze direct tot mijn vakgebied behoren, niet goed uitgelegd kunnen worden zonder kennis daarvan. Als mijn bekwaamheid voor dit werk dus anderszins voldoende geacht zal worden door Hoogedelgestrenge Prins, hoop ik dat u ervan overtuigd bent dat ik mij, alleen of zonder rechtvaardige hulp, aan zo’n omvangrijke taak zal wagen, waarvoor normaal gesproken de gezamenlijke inspanning van velen vereist is. ... want hier zijn ook anderen, van wie ik velen als medewerkers in dit werk zou kunnen inschakelen, en in het bijzonder de uitstekende heer M. Gerardus Rodolphi van Graz, die niet alleen zeer bedreven is in beide talen en alle wetenschappen, maar ook al lang en veelvuldig actief is geweest in deze voorgestelde arena, en wel op aanmoediging van de heer President Viglius [van Aytta], in goede herinnering. Van hem, zoals van anderen over verschillende onderwerpen zeer nuttige verhandelingen bestaan, zal ook binnenkort een voortreffelijk werk verschijnen over de formulierbrieven die in de vroege kerk gebruikt werden, bij Gratianus en anderen jammerlijk verward en door niemand meer goed begrepen. Op zijn aanraden heeft ook Adrianus, wiskundige te Leuven, na het overlijden van Gemma en Fransard, met tussenkomst van de universiteit, de taak op zich genomen om een eeuwigdurende kalender samen te stellen en beloofde hierbij, in aanwezigheid van de apostolische gezant, zijn inspanning om deze te voltooien aan Zijne Heiligheid de Paus. U ziet, Hoogedelgestrenge Prins, dat het werk waar wij op aandringen in de eerste plaats zeer nuttig en noodzakelijk is voor de gehele kerk. U ziet dat wij, om het te ondernemen, misschien niet volkomen geschikt — hoop ik — toch geheel bereidwillig en voorbereid zijn. Nu rest mij nog te zeggen wat ik van Uwe Hoogheid verlang te verkrijgen. Dit is namelijk dat wij zowel voorzien worden van de nodige boeken voor het werk als van toereikende middelen voor de uitvoering. Ik vermoed dat Uwe Hoogheid beide zaken zeer gemakkelijk zou kunnen bewerkstelligen. Wat de boeken betreft, zowel Latijnse als Griekse, hier heb ik een exemplaar gezien van de brief van Antonius Augustinus, bisschop van Lerida [in Spanje], die hij enkele maanden geleden aan ... schreef - niet wetende dat deze reeds overleden was - waarin hij hem aanmoedigt tot een nieuwe uitgave van de concilies en, naast andere ondersteuning, ook zeer vrijgevig belooft de benodigde boeken te zullen toesturen. Deze zou hij ons ongetwijfeld zonder bezwaar afstaan, indien hij slechts met een enkel woord door U gewezen wordt. Hetzelfde zouden ook vele anderen, zowel in Spanje als in Italië, op uw aanraden gaarne doen, zij die over oude manuscripten beschikken, mits zij begrijpen dat deze belangrijke zaak serieus en waardig wordt aangepakt.
Wat betreft de financiering voor een zaak van zulk groot belang: noch van de allerheiligste Paus, noch van de Katholieke Koning zou het Uwe Hoogheid ook maar enige moeite kosten om dit te laten toekennen, aangezien dit werk zelf in deze tijden van groot nut zal zijn voor de Kerk ter wille van de Religie, en uw gezag bij beide vorsten het hoogst is.
Niets zou echter beter passen bij Uwe positie dan dat u zich inzet om het patrimonium van de Katholieke Koning in de Nederlanden - waarvan alle goeden u altijd als de hoogste beschermer hebben geprezen - niet alleen met raad, maar ook met geschriften als deze te ondersteunen, waarmee zij kunnen worden weerlegd en teruggedrongen wier verdorven leer noch de Koning, noch de Paus, noch Christus enige plaats meer in de Nederlanden lijkt te laten, tenzij met alle middelen wordt ingegrepen.
Deze zaken, Doorluchtige Vorst, die ik heb genoemd, lijken niet alleen mij, maar ook vele andere goede mannen in de Nederlanden die hierheen gevlucht zijn en betere tijden verwachten, zeer de moeite waard om uitgevoerd te worden. Deze mannen, die mij welgezind zijn, aan u toegewijd, de Koning trouw en bovenal aan de katholieke Religie verknocht, zijn van mening dat deze taak mij terecht door u zou kunnen worden toevertrouwd, en dat het van de Koning zeer gemakkelijk verkregen kan worden. Zij twijfelen er niet aan dat de Koning, die ter verdediging van het katholieke geloof zulke grote uitgaven doet voor de oorlogsvoering en voor de oprichting van seminaries voor priesters, ook gaarne enige middelen voor dit zo vruchtbare en noodzakelijke werk zal beschikbaar stellen.
Indien ik dit dus door uw bemiddeling verkrijg, Doorluchtige Vorst, zal ik mij hier, met Gods hulp, zó inzetten dat alle geleerden en vromen zullen zeggen dat ruimschoots voldaan is aan de Katholieke Kerk, de heiligheid van het Pausschap, de majesteit van de Koning en Uwe Hoogheid. Mocht dit echter niet mogelijk zijn, dan verzoek ik u mijn verzoek niet ongunstig op te vatten. Maar hoe het ook moge uitvallen, wil het u behagen ons tenminste met een enkel woord te laten weten wat wij kunnen verwachten.
Moge God almachtig uwe zeer doorluchtige hoogheid lang gezond behouden en van dag tot dag groter en beter laten worden. Keulen uit de burse van de kronen, de idus van oktober 1579. Uwe doorluchtige hoogheid toegedane dienaar Suffridus Petrus van Leeuwarden kandidaat in de beide rechten

Gravure door J.P. Beerendrecht naar een tekening van A.v.B. uit 1572.
Origineel, 16 x 9,5 cm., in Gemeente-archief Leeuwarden.
De afgebeelde Doctor Petri, met een kleine vlag in de linker- en een knots in de rechterhand, lijkt te jong om de toen 45-jarige SUFFRIDUS PETRUS of PETRI te kunnen zijn.
De heer A.B. Dull tot Backenhagen verschafte de volgende informatie:
Wapen op weitas of brievengaarderstas: doorsneden:
(bovenhelft)
a. Herzogtum Jülich (In goud een zwarte leeuw); b. Herzogtum Kleve (in rood een gouden karbonkel] - acht gouden lelie-scepters met de voeten aaneengesmolten); c. Herzogtum Berg (in zilver een rode leeuw; - geliëerd aan het Gelderse Huys Bergh!);
(onderhelft)
a. Grafschaft Mark/Marck in Westphalen (in goud een dwarsbalk, geschaakt van zilver-en-rood van drie rijen); b. Grafschaft Ravensberg/Epstein (in zilver drie rode kepers).
De gonfalon (het vlagje) in de linkerhand: omgewende zwaan op schuine banen; waarschijnliik de Schwanenburg te Kleef.

>> begin