>> HOMEpage

Pensionarissen van Leeuwarden
ca. 1600 - 1795

Bron: HCL toegang 1001 inv.nr. 702 'Boek der pensionarissen' resp. klappers K 37.1, 37.3, 37.4, 37.6.
Internetuitgave: M.H.H. Engels, juni 2017

Het 'Boek der pensionarissen' wordt beschreven als een register van aantekeningen en verhandelingen van diverse rechtsgeleerden, met voorin citaten van retorische aard; ca. 1618-[ca. 1636?]. Aangekocht "op eene auctie" in 1867 voor het stedelijk archief door Wopke Eekhoff uit de boedel Bouricius; Jakob Bouricius (1554-1622) was pensionaris van Leeuwarden, maar veelal is sprake van de hand van diens zoon Hector (1592-1636).
Perkamenten band met ovaal stempel van het wapen van Leeuwarden in zwarte inkt op voor- en achterplat. Voorop de handgeschreven titel in zwarte inkt nagetrokken: In usum / Syndicorum sive Pensionarum / civitatis Leovardiensis; daaronder in oorspronkelijke bruine inkt: Vive ut vivas.
Bevat o.a. Excerpta ex decisionibus A[mplissimi] V[iri] Joannis á Sande (103 nrs.) en Excerpta et observationibus V[iri] A[mplissimi] D[omi]ni Gellii Hillama. Het slot wordt gevormd door 503 nummers tellende aantekeningen/citaten.

Symbolum Irenes Imperatricis
Vive ut vivas
Chrysostomus
Lex hostis est malitiae et radix vitae
Isidorus
Factae sunt leges ut earum metu coerceatur
audacia tutaque sit inter improbos innocentia
Augustinus
Legibus malis boni probantur legibus bonis
mali emendantur
Menander
Si iustus es ceu lege moribus utere
[Vgl. Bist du gerecht, ist dein Charakter dir Gesetz. (wirst du in aller Munde sein). – Si iustus es pro lege tibi mores erunt. (D) (Men.Mon.135)]
Antiphanes
Cui nemini est iniurius lege haud eget
Cum vitiis bellum pax cum mortalibus esto
Siquidem animae suae pravum capit unusquisque
ubi voluptatum titillationes expleverit
Aeternitatem cogita
Paenitendum aut ardendum
In Christi nomine Amen

Justitiae perpetua et immortalis
est iniustitia mortis est
acquisitio

Justitia constans et perpetua
voluntas ius suum uniquique
tribuendi

Praecepta iuris sunt
Honeste vivere
Alterum non laedere
Jus uniquique suum tribuere

Opera danda est nobis omnibus
Ut sobrie
Ut iuste
Ut pie vivamus in hoc saeculo

Opus iustitiae pax
Opera danda est nobis omnibus
Ut neminem quicquam debeamus nisi
ut nos invicem diligamus
Vive memor lethi fugit hora
Paralip. 2o cap. 19
Videte quid faciatis, non enim hominis
exercetis iudicium sed domini et quodcumque
iudicaveritis in vos redundabit. Sit timor
domini vobiscum et cum Diligentia cuncta
facite: Non est enim apud dominum Deum
nostrum iniquitas nec personarum acceptio
nec cupido munerum.
Notandum omnibus Judicibus
Monita quaedam ac praecepta
omnibus iis qui iudicandi
munus suscepturi sunt observanda,
quae ab Amplissimo et Excellentissimo
viro D. Viglio Zuichemo ab Ayta
I.C. celeberrimo, Equite aurato, et
Caes. ac Regiae Maiestatis Secreti Consilii
Praeside ac ordinis aure velleris
Cancellario, ad nepotem ex fratre
Consiliarium in suprema Curia
Frisiae novicium transmissa
[Broederszoon van Viglius van Aytta, Hector van Aytta, was 6 april 1571 beëdigd als raadsheer in het Hof van Friesland; de bewuste brief, uit Brussel, van Viglius aan Hector is mogelijk één van de in origineel en/of copie bewaard gebleven brieven in de briefverzameling van S.A. Gabbema.]

In munere suo exequendo cavebit ne ullis
se donis corrumpi sinat ab iis qui lites ac
processus ciram Curia insituent
Deinde ne secretum consilii aliquo modo
eliminet
Deligenter ad causas quae referentur attendat
Sententiam modeste ac breviter dicat
Aliorum opiniones auscultans ut quas iuribus
rationibusque melius suffulias videbit eas sequi
possit
Diligentia circa singulas causas merita earum
adnotabit
Domum ex Senatu rediens secum discutiet examinabitque
ac videbit si aliquid ad earum propositum aut in
libris suis reperire possit
Audita in Senatu cum aliquo ex consiliariis conferre
debet nec interrogare eum pudebit quae non intellexerit
Causas quae ei referendae tradentur ubi
legerit summarie ante amico suo communicare
poterit ut meliore deinde ordine in Senatorum
collegio eas referre possit

Debebit sibi libellos conficere in quibus distincti
notet singulas materias separando civiles
a criminalibus

Diligenter secum dispiciet quaestio ne iuris an facti
sit et num ea quae in facto consistunt sufficienter
sint probata

Et cum Consiliarii saepe in informationibus
probationibusque factorum occupentur diligenter
ex processibus qui illi visitandi dabuntur observare
debebit formam et stylum in civilibus observari
solitunt quo ipse ad aliquam informationem faciendam
commissionemque exequendam deputatus rectius suo
officio fungi sciat

Omnem operam dabit ut rectè iudicet rectaque
semper via incedat
Ut rectè quemadmodum S. Augustinus scriptum
reliquit non de legibus an bonae an malae sint
sed secundum leges iudicare debet eum sufficere
debeat quod publica autoritate latae sint
Haec praecepta utilissima ad perpetuam
rei memoriam huic libello inscribenda
duxi Jacobus Bouricius J.U.D.
Advocatus et Syndicus Leovardiensis
20 Octobris anno Christiano
1618
[Deze voorschriften heeft Jacobus Bouricius laten optekenen!]
Res iudicata pro veritate habetur

Judicis est cuncta rimari
Singulos integra re dissentire fas est
peracta Plinius secundus libro 2 et 6 Epistolarum
quod pluribus placuit cunctis tuendum. Nummeratur
enim non ponderantur sententiae nec aliud in publico consilio potest fieri in quo nihil est tam aequale
quam aequalitas ipsa. Nam cum sit impar
pridentia par omnium ius est.

Judex non tenetur rationem reddere sententiae suae
Judex fatuus est qui plus adiudicat quam petitum est
Judex non debet iudicare secundum conscientiam suam
sed secundum acta et probata et allegata.
...
...
Deut. 10
Deut. 16
Deut. 23
Exod. 23
Proverb. 24
Deut. 17
Ibidem
Ibidem
Jeremia 22
Jacobi 2

L. 19. ff De officio Praesidis

Boetius de Consolatione philosophiae
Metro 7o libri primi

Tu quoque si vis lumine daro
Cernere verum tramite recto
Carpere callem gavilia pelle
Pelle timorem spemque fugato
Nec dolor adsit nubila mens est
Vinctaque frenis haec ubi regnant
His affectibus carere debet iudex ut
recte pronunciare possit

>> begin

Pensionaris (syndicus, stadsadvocaat) van Leeuwarden

Op 9 mei 1639 scheidt de Raad van Leeuwarden het ambt van pensionaris van dat van secretaris. In latere tijd komt de combinatie toch weer voor. Op 16 oktober stelt men het salaris van ieder der pensionarissen op 200 gulden.
Rond 1600 waren er twee stadsadvocaten, het aantal steeg vervolgens tot vier (ca. 1674 Adius, Blau, Blocq en Burum), en nam daarna af tot drie resp. weer twee (ca. 1692 Bechius, Huber en Mellema resp. ca. 1727).
Op 8 juni 1688 kregen de pensionarissen toestemming om de Catalogus van de boeken van de stad te corrigeren en te laten drukken; op 26 maart 1706 werden t.b.v. dezen uitgaven gekocht van Sande's Decisiones en Hubers Praelectiones en Hedendaagse Rechtsgeleerdheid. Of de genoemde, blijkbaar alleen in handschrift bestaande catalogus (van de stedelijke bibliotheek) ooit in druk is verschenen, lijkt twijfelachtig, aangezien er tot op heden geen exemplaar bekend is.
  • Acker, Gerrit; 5 juni 1739 i.p.v. zijn vader Vopiscus; overleden 1766; adv. bij het Hof v. Frl. 1737 07 11
  • Acker/Akker, Vopiscus; 15 juli 1714 i.p.v. resign. Hermanus Huber; overl. 19 april 1747; adv. bij het Hof v. Frl. 1707 09 27
  • Adius, Jacobus; 1653-1669
  • Adius, Lambertus; ca. 1610
  • Adius, secretaris; 22 juni 1655 tot vierde p.
  • Arnoldi, Nicolaas/Nicolaus; 11 november 1718 i.p.v. resign. Horatius Vitringa
  • Bechius, Abrahamus; overl. 12 dec. 1726; adv. bij het Hof v. Frl. 1671 09 11
  • Beilanus, Nicolaus; 12 januari 1647 mede p.
  • Bergsma, Ennius Harmen; 13 februari 1781; adv. bij het Hof v. Frl. 1779 07 13
  • Blau, Quirijn de; 1669-1677
  • Blau(w), Quirijn de; 20 mei 1747 i.p.v. Frans Canter van Idsinga; adv. bij het Hof v. Frl. 1746 07 07
  • Blocq, Godefridus de; 23 december 1665 i.p.v. IJsbrand van Vierssen
  • Bos; 20 september 1720 i.p.v. overl. Tadema [wrsch. Theodorus, juni 1699 dr. iur. te Franeker, 1700-1718 stadsrentmeester]
  • Bouricius, Jacob; 1598 mede p.; overl. 2 dec. 1622; adv. bij het Hof v. Frl. 1577 00 00
  • Broersma (ook: Broersema), Nicolaus; 20 december 1622 i.p.v. overl. Dominicus Lollii
  • Buma, Gerlacus; 24 september 1762 i.p.v. Quirijn de Blau; adv. bij het Hof v. Frl. 1757 07 05
  • Burum, François van; 11 juni 1669 (tot 17 juni 1675) i.p.v. Nicolaus Beilanus
  • Cup, Alexander; 8 december 1680 i.p.v. resign. Sloterdijk; overl. 7 november 1712; adv. bij het Hof v. Frl. 1660 09 05
  • Frieswijk, Gulielmus Henricus/ Willem Hendrik; 26 mei 1724; overl. 14 sept. 1762; adv. bij het Hof v. Frl. 1715 07 05
  • Gualtheri, Hendrik/Henricus; 24 januari 1598
  • Glinstra, Johannes; ca. 1640-'41
  • Haitsma, Tjepke; 3 februari 1792 (i.p.v. Thomas Wieland); adv. bij het Hof v. Frl. 1781 06 19
  • Hiddema, Georgius; 5 maart 1706 i.p.v. resign. Abraham Bechius; adv. bij het Hof v. Frl. 1700 06 18
  • Hiddema junior, Georgius; 18 maart 1729 i.p.v. zijn vader; overl. 30 oktober 1749; adv. bij het Hof v. Frl. 1727 07 11
  • Hiddema junior, Georgius; 7 november 1749 i.p.v. zijn vader
  • Hiddema junior, Georgius; 3 oktober 1755 i.p.v. zijn grootvader; overl. december 1765; adv. bij het Hof v. Frl. 1755 06 17
  • Idsinga, Frans Canter van; 18 juli 1721 i.p.v. resign. Nicolaus Poutsma; adv. bij het Hof v. Frl. 1720 09 03
  • Jorritsma, Franciscus; 30 december 1675 jongste p. i.p.v. François van Burum
  • Jorritsma, Godefridus; 24 december 1642 mede p.
  • Kinnema, Cornelius; ca. 1624
  • Lollii, Dominicus; 31 oktober 1676 jongste p. i.p.v. overl. Godefridus de Blocq; overl. 24 november 1683; adv. bij het Hof v. Frl. 1648 05 01
  • Mellama, Sibrandus; 15 december 1693 i.p.v. resign. Petrus Mellama; adv. bij het Hof v. Frl. 1688 06 25
  • Mellema, Petrus; 10 mei 1686 i.p.v. Nicolaus Broersma; overleden 1693; adv. bij het Hof v. Frl. 1659 09 14
  • Nauta, Marius; 30 augustus 1765 i.p.v. Georgius Hiddema; adv. bij het Hof v. Frl. 1754 01 15
  • Poutsma, Nicolaus; 7 februari 1690 tot vierde p. i.p.v. overl. Alex Cup; overl. 26 april 1727; adv. bij het Hof v. Frl. 1664 10 13
  • Roukema, Honorius; 15 februari 1648 mede p.
  • Schultz, Cornelis; 25 mei 1792 i.p.v. Tjepke Haitsma
  • Sloterdijk, Gulielmus; 5 december 1674 overgedr. door Adius
  • Ulenburg, Rembert; 1591-'96
  • Vierssen, Assuerus van; 1653
  • Vierssen, Isbrant van; 23 februari 1655, overgedragen door Willem van Vierssen
  • Vierssen, Willem van; 22 november 1644 i.p.v. resign. Assuerus van Vierssen
  • Vitringa, Horatius; 24 oktober 1710 i.p.v. resign. Sibrandus Mellema; adv. bij het Hof v. Frl. 1705 04 28
  • Wendt, Eco de; 5 januari 1753 i.p.v. Willem Hendrik Frieswijk; adv. bij het Hof v. Frl. 1748 09 09
  • Wielandt, Thomas; 4 februari 1766 i.p.v. Gerrit Acker; adv. bij het Hof v. Frl. 1763 05 04
  • Wierdsma, Theodorus Kluerda; 1 juni 1764 i.p.v. Eco Wendt; adv. bij het Hof v. Frl. 1763 07 05

>> begin