>> HOMEpage

Achterhuis Bredeplaats 7 Leeuwarden

Bron: Foppe Valk, 700 jaar bouwen in Leeuwarden, afl. 421, Huis aan huis 22-11-2000
Internetuitgave en aantekeningen voor verder onderzoek: M.H.H. Engels, september/december 2016

De Bredeplaats is ooit gerooid over de voormalige appelboomgaard van het Dominicanerklooster. Dat was met de kerk- en kloostergoederen elders in Leeuwarden tijdens de Reformatie in 1580 geconfisceerd door de stedelijke overheid. De grond aan de nieuwe straat werd aan het begin van de zeventiende eeuw verkaveld en door de stad in pacht uitgegeven. De meeste percelen, zo niet alle, kwamen in handen van de diaconie van de gereformeerde gemeente. Deze liet er ter vervanging van de pestkamertjes die er nog stonden, woninkjes voor minvermogenden op bouwen. De reëelkohieren (1761-1804) maken ook in de achttiende eeuw zonder onderbreking melding van diaconie-armen als enige bewoners van Bredeplaats 7, evenals van de belendende panden. Pas in de negentiende eeuw zou de stad het eigendom van het grondperceel overdragen aan de Stads-Armenkamer.
Waneer is dan het achterhuisje gebouwd? Het staat achterop het erf met de rug stijf tegen de blinde oostmuur van het Boshuisengasthuis. Er bevinden zich geen sporen van dichtgezette oude openingen in de achtergevel, zodat we mogen aannemen dat het huisje jonger is dan het in 1652 gestichte gasthuis. De noordelijke zijgevel laat het oudste muurwerk zien. De gevel is een beetje een lappendeken, maar het grootste en regelmatigste stuk metselwerk bestaat uit een type gemêleerde, geeloranje baksteen dat zeer goed uit de zeventiende eeuw kan dateren en overduidelijk niet hergebruikt is.
Naar de voorgevel te oordelen heeft het huisje een paar fikse verbouwingen ondergaan: in de loop van de achttiende eeuw en nogmaals in de eerste helft van de negentiende. In de achttiende eeuw werden de oude voorgevel en een hoek van de zijgevel neergehaald en opnieuw opgetrokken met geeltjes en een nieuwe indeling met een aardige bedrijfspui. De hijsdeur en zesruits vensters op de verdieping en het venster met de fraaie ingezwenkte ruitvorm op zolder zijn sporen van een verbouwing aan het begin van de negentiende eeuw. Mogelijk is toen de voorgevel meteen dun besmeerd met pleister. Alles wijst erop dat het pand na de eerste verbouwing behalve mensen een bedrijfje ging huisvesten.
De voorgevel is eigenlijk wat te rijk voor zo'n onopvallend gesitueerd en voor eenvoudig gebruik bedoeld gebouwtje. Vooral het decoratieve venster bovenin kom je eerder tegen bij een voornaam herenhuis [zoals Eewal 78]. Wel lijkt het erop dat het eerds van oudsher de opbouw had die het nu nog heeft: twee lagen plus een zolder onder een zadeldak tussen topgevels. Alleen kunnen de gevels oorspronkelijk wel eens een andere beëindiging gekend hebben - de bovenkant met windveren die hoeken van het kozijn aan het zicht onttrekken, ziet er vreemd uit en de sporenkap is nog niet zo lang geleden gedeeltelijk vernieuwd, weliswaar met behoud van de oude oranje Hollandse golfpannen.
Het moet intussen een poos geleden zijn dat een schilder voor het laatst een bezoek aan het pand gebracht heeft. Geen ramp overigens want de kozijnen zijn getimmerd van kwalitatief uitstekend grenenhout. Kwalijker is dat het dak en de goten op tal van plaatsen beginnen te lekken; zonder ingrijpen betekent dat meestal het begin van het einde. Vergeten en versleten maar nog niet opgegeven. Al met al is in dit geval een pleidooi op z'n plaats voor behoud en een heel sobere conserveringsbeurt, simpelweg het casco goed wind- en waterdicht maken. Zouden er niet een vakopleiding en een cultureel betrokken aannemer te vinden zijn die het achterhuis samen willen adopteren als een leerling-werkplaats-project?

Aantekeningen

>> begin