>> HOMEpage

Biographica Petrus Baardt, ca.1590 - 1644

Internetuitgave: M.H.H. Engels, februari 2015, aangevuld febr. 2020.

deesen met onse eyghen handtschrijvinghe beyde verteeckent ende ... gebeden ... Jacob Tiaerdts zn. burger binnen Bolswart omme desen mede te bevestighen ...
Actum Bolswart den 18en Augusti 1619
Accordeert metten principale, in kennisse van ons, [Franeker] huyden den XXVIIen Septembris XVIc ende neghentien
Wybe Jacobs zn.

137

Chirurgus.

Off snijd off brandt, Off helpt aen kant.

Och neen, dit Spreeck-woort is niet waer,
Jae, ymmer, 't soo ver van daer,
Dat dese Man geluckich is,
Die, met sijn on-bekeken Pis,
Die, met een half-verrotten Scheen,
Loopt nae een goe Chirurgus heen,
Flucx moetter Vaders Plaester op,
En Af-Vaers Bry moet by de kop,
Wil't dan niet gaen, mijn Vriendt, dit moet
Het Morbum zijn; siet wat ghy doet:
Ick weet een goe gelegentheyt,
Hier achter, by ons oude Meyt,
Die is nu kortelijck ghetrout,
My dunckt wel datse Slapers hout,
Vergeet u hier een Weeck of meer,
Soo crijgdy u Gesontheyt weer;

138

Voorwaer, gy zijt een jonger Heldt,
My deert dat ghy dus zijt gestelt,
Jae wel, gy bent een rijcker Man,
Hoe Pestilency quaem-jer an?
'k Gaff liever noch een Blanckje meer,
En hielde vaerdich mijn geweer:
Wel, segt eens, zydy des gesint?
Soo wil ick sien men yemand vint,
Die u een Kamer maeckt geree,
En u een goed gerack aen dee:
Wat my aengaet, ick, om mijn Kunst,
Heb door het gantsche Lant de Gunst,
Het comt my op geen Boer of thien,
Daer hoeft ghy niet naer om te sien,
Doch, wat gheseyt werdt, segh ick al,
Mijn goede Vriendt, u te geval,
Want u, sonder Decoctien,
Te helpen, ick geen Menschen ken;
Houdt my maer van d'Aptheker vry,
De rest, siet daer, die schenck ick dy:
Mijn Wijf een Schapen-Kees of vier,
Op dat men't dies te eer bestier;
En oft u Volckjen vraghen quam,
Soo dunckt my ben-je t'Amsterdam,

139

En houd-je nae de Cnyr wat bleecks,
Soo seght, ja wel, ick ben wat queecks,
Misschen of my d'Hollantsche Traen,
Niet al te wel wil hangen aen.
En raeckt mijn Oom-Kool dan in't Bed,
Sint-Felten eens, mijn Boer, ick wed,
Du raeckster met geen praten af,
Men soeckt dijn Koren, niet dijn Kaf;
Drinck dan, en sweet so lange-je moocht,
En slijpt, en quijlt , so lang-je droocht;
Jae, ymmer, soo lang dat u huyt,
Soo naukens om Boncken sluyt,
Ghelijck de vellen van een Ael,
Ghetrocken om een houten Pael,
Wech, Meester Leenaert, Meester Geert,
Wech, Kamper-Beudel, met u Sweert,
Die 't Volckjen eerst de Leden reckt,
En alles uyt malckander treckt,
Die raebraeckt, brandt, die snijt, en vilt,
Die kopt, en geesselt, soo ghy wilt,
En dan den armen Gaeu-Dief weer,
Steeckt, ficx en vaerdich, in sijn Kleer,
En jaegt hem stracx ter Poorten uyt,
En meent dat dit wat groots beduyt,

140

Jae, dat u hier om al de Lien,
Behooren vriendtschap aen te bien?
Hierom soudt ghy Schirurgen zijn,
Dat comt oock nimmermeer in mijn;
Hier buyten was nu laest een Weert,
Die had sijn Schouder Disloceert,
En oock gefractureert sijn Been,
Dat 't Ossis stack door't Cutis heen,
Daer waren twee Schirurgen by,
Met elck een Doctor aen haer zy,
Wat holpet doch, al eer ick quam,
Men hulp, noch baet, noch niet vernam,
Eer ick noch had gerestauriert,
En de Solusi visitiert,
So sond ick desen Resipe,
Aen Los-Pots Winckel in de Stee.
't Was Recipe Farijn Fabaar,
Arristolosy, Backalaar,
Bolis Armenis, an een Ongs,
Wat Albis Griek, off Hongde-Strongs,
Croc Martis, Terrum Sigillaet,
Sic parum: of, so ghy 't verstaet,
Misce: sec. art. & coq. in Oll',
Dum manent tribus partes vol,

141

Post, adde Oleor Myrtin,
Rosarum, & wat Eeck van Wijn;
Fac nunc in Olla, die wat past,
Et ligas cum een Blaeske vast;
Met dit mijn, deftig Defensijf,
Besloeg ick 't Been, een spaecktet stijff.
En quamer met tot goede Cuyr,
Het beterde van uyr tot uyr,
Alleenich blijft sijn arm wat slap,
Dats niet met al, dat help ick knap;
En 't Been dat staet een weynich scheef,
Wat schaet dat, oftet oock soo bleef?
Ick woud ick eens een Hencker von,
Die my dit werckjen nae doen con,
Ons Konst is van een ander aert,
En oock veel meerder eere waerdt,
Hippocrates is selfs geweest,
Een Surgjus, so men by hem leest;
Galenus, Celsus, en veel aer,
Doen't olim in die tijden waer,
Oft schoon haer Benen zijn int Graf,
Nochtans zijn wyder Spruyten af;
En oft het Gangreneuse Quaet,
ens Eyemant Neus en Oor af-aet,

142

En oft het vlieghend' Aquila,
Eens ruckte schielijck yemandt nae;
En oft het Turbith minerael,
Een Zondaer bracht in't Hemels Zael,
En oftmen eens een Latingh dee,
Die onder 't werck nam yemandt mee;
wat eerlijck Mensche van Verstandt,
Woont hier, oft in een ander Landt.
Wie vond doch soo gheleerden Man,
Die alle Sieckt ghenefen kan?
Men weet wel, die een harden Oest,
Met stompe Beytels kerven moest;
Ghy riept, voorwaer de Man is door,
Soo yemant u dit lach te voor;
Een sware Sieckte scheydt oock niet,
Voor dat men stercke Cruyden biet.

Nae de aert van onse lieve Voor-Vaderen die Lieff-hebbers zijn gheweest van de Mathematische Consten, ist niet weyniger nut dat wij bij dese onse tijden uyt eenige drollige ende wonderlijcke Hemels-teeckenen mede connen bemercken dat den Hemel op alle sijne dwarskanten ront is. Dat wist den Stuyrman sonder Graed-boog, den Wever sonder Spoel, den Doctor sonder Bo[ecken], den Schrijver sonder reeckene[n], de Smidt sonder kool, de Weerdin sonder krijt, dat dat altesamen [ee]nen groten tut tut is, sey Ael[?] [S]toffels. Maer daer is gesien [in vo]orgaende tijdt bij onse olden [ond]er Meester Lompert Plompe[rt], [de]n Duc de Phoca, Alias op[per] Opperman van alle beroem[de] Opper-luyden, die oyt Kalck, [Steenen] en andere Materialen tot [een m]achtich Gebouw van

---

Urania hebben aen-gedragen, die hem vermetelijck heeft durven onderstaen, met vuyle Voeten over de steyle Alpes, Pirenêen ende andere vermaerde Hooge Landts-Bergen, ten Hemel op te steygeren ende met eenen den seer konstighen ende noyt genoech gepresen Astromischen[!] Meet-maet van sijn plaets te willen verrucken (hoewel d'eerste voor hem in-accessibel, d'ander onnaemetelijck:) meynende voorts de Werelt aen te wijsen een nieuwe Son, nieuwe Maen, nieuwe Planeten, nieuwe Sterren, nieuwe Quacken, nieuwe Almanacken voor dese bij niemant noyt ervaren, noyt gekent, noyt ge[hoort], noyt gesien. Was dat niet een [ver]smitst Opperman? Maer ach[ter s]ijn opperen blixemde hem Phoebus met sijn schitterige Stralen soo [int] vermetel gesichte dat hij blindelings achterover in een stinckende Modder-Poel tuymelde, daer lach mijn

---

lieve Oppermantje en spartelde als een kat int kackhuys, doch quam der noch met peryckel uyt, door medelijdich voor-bidden van den ouden Meet-Meester, die nu veel bij Phoebum ende Uraniam vermach, maer al sijn Brieven, Bullen, Boeken en Appendices bleven in den loop, alleen grabbelde hij der noch een bedreckte Almanack uyt, die nu de Bergh-Landen soo door-stinckt, van vuyle Aerde, en verrotte Swaerde, datter de Boeren de Neus voor toe nijpen, vresende puysten en karbunckels door dien vuylen stanck te krijghen. Desen Opper-Geest, sine no[mine], segh ick, heeft vooruyt ko[nnen] sien, dat 't Jaer 1645 een go[ede vr]uchtbare tijdt soude zijn: jae, dat meer is, soo vruchtbaer, dat de [M]eysjes alse wel willen innemen de Pillen van ronda ronda, veel-voudighe Vruchten daervan konnen voort-brenghen, waer aff men nu vertelt een groten of cley-

---

nen Parabel, datter Homines sine ingenio in Stauria weunen, die durven seggen, dat de Maen driemael groter is als de Werelt, en de Sterren op 't minste so groot als de groote Lanteernen sonder licht, die hier dagelijks bij de straet gaen, dat wist malle Wytse wel, die sey "habben en jaen, de tol is oes, mey Harmens Vrou, sijn flodder-kous": Maer nochtans als men daer wel om denckt dat het Aëra veel cleynder is als de circumvalatie van de rondte, hoe sou dan een Esels Cop groter wesen als den gehelen Esel? dat sou een wonder eten geven. Wat dunckt u van sulcke Maets, die liever disputeren bij alderleye schone Dames? Jae dat's waer, ageerde sinnelijcke Neeltje, om een reys dat se de beloften gedaen, en daarbij dil, dil, dil gespeelt hadde. Wat sullen der nu dan al brave soete schone Vruchten van alderleye Natien voor 't licht comen, terwijlen

---

Venus nu is regierende, ende de Buyck des Aerdtrijcks open staet, om alderhande schoone lieffelijcke Vruchten uyt en in te brenghen. Daeromme wacht u wel voor soodanige Vruchten, die dan soo heel soet niet en sullen smaecken als den Ooghst voorhanden is, vermitsCeres dit Jaer de Vruchten wil rijpelijck uyt-smijten, van Druyven, van Granen, en van Wijnen die in so grooten overvloedt hier in ons Patriasullen comen, dat Bachus, met alle sijn Bachanten wel dubbelt konnen versadicht werden, waer door allerhande onlusten zijn voortcomende; als voornamentlijck bij de Pleyt-siecke Boeren, wanneer sij haer Granen gerispt hebbende bij een Procureur, Notaris, off Advocaetje haer schurfde Sake comen aen-gheven, die den slechten Boer alsdan het water in eenen houten Clomp soo besien, dat hem (arme Faer) Saterdaechs ter Stat uyt-

---

gaende, niet een Duyt ontvallen can: dan ist daermede noch niet genoech, maer segghen teghens de onnosele Bloedt, wij sullen veelicht wel haest een goede Sentency crijgen, waertoe ick hebben moet soo veel Payementen; want een Saeke, hoe cleyn of hoe groot deselve mach zijn, wij ontleden en devolveren die in drie of vierderleye instantien, daer staet dan den goeden Hals en kijckt als een Poel-Snip. Dat geeft mij geen wonder, sprack Gerritje Domp-Neus, waer souden sommige Calisenaers van leven? doch de Vroome blijven vroom. Hoort, hoort: al weer wat nieus: Cerberus, Poort-wachter van der Hellen, heeft nieuwlijcks een Request ingegeven aen Vrou-Venus, dat haer Majesteyt doch soude willen gelieven Vulcanum te verbieden, sijn Godtloos smoocken te laten, want de Helle soo vol roocks en smoocks wierde, dat men geen Sij-

---

ke noch Asem langer en conde halen omtrent Pluto, Lucifer, Cerberus, ende andere Helsche Opper-Geesten, dat oock de Kuypers voor al het smoocken mocht worden verboden, bij verbodt van Neeringhe in der eeuwicheydt, die alleene het Moudt maer oock de Necotiaen soo dubbelt en dwars inslaen, datter stinckende brocken uyt-comen als vingeren; dien stanck was voor den Helschen Coninck Plutoniet langer te lijden. Off dat Iupiter ten minste mochte gelieven,Vulcanum rijckelijck IJser en Koolen te beschicken, opdat hij doch mochte aen 't arbeyden geraken, om daer van te maken alderhande Cuypers gereetschap, op dat hij ende sij gestadich sooveel aen-werks mochten hebben, dat hen tot smoken geen tijd quam over te schieten, zijnde 't Cuypen wel het beste hant-werk, als sij maer aenwerck hebben, andersins worden de Kuypers door le-

---

dicheyt de grootste Smetse-broers die oyt in de Helle geweest zijn, zijn oock de grootste Staet-makers en Ampt-vergevers van Hemel, Hel, en Werelt, waerover sij doorgaens, veel Vijanden ende Misgunners krijgen; voornamelijck onde[r] 't slecht Volckjen en Onder-Geesten, die qualijck sooveel nagelen hebben om haer eygen Gat mede te schrabben, ende dat al meest omdat de Kuypers de beste Ampten onder haer eyghen Gilde uyt deelen, ende dit slechte achter-oms Volckje niet en connen bijcomen. Maer so haest de ampten vergeven zijn, soo is 't gemeen geroep, gheraes en getier, van dat snode Gespuys, Hie ick oes aed Merrijs Beaelgh, sulck Volckje behoort men met Pis-bomen ofte willigen Rijs te besteecken, opdat men se daeraen mochte bekennen als sij ledich gaen. Doch terwijlen dese groote Meesters van de versmitste Kuy-

---

perye goede cier maken en haer Vaten met hoepen vast verbinden; staet den Hospes der Helle niet stil noch oock veel meer met hem, maer schrijven en teyckenen de Kaetsen wacker aen, sonder krijt te sparen, die sij't Pondt wel op een Daelder reeckenen, dat haer omtrent een Bottje kost: diende derhalven Vulcanus en al de Kuypers het smoken verboden ende yeder ander aenwerck gegeven te worden om een generale Helsche Commotie te verhoeden. Wat Appointment Cerberus nu op sijn Request van Venus sal becomen, staet te verwachten: hebt van patientie tot aen-comende jaer soo haest ons die ter handt sal worden gestelt, sullen wij niet naelaten u-lieden daeraff den inhoudt mede te deelen. Vernoegt u hiermede ende vaert wel.
FINIS.

Engeltje Baard-Knijff? >>
Vgl. andere identificatie

>> begin